Betaalbaar wonen in Brussel

Met het oog op betaalbaar en kwalitatief wonen in Brussel, besloten 29 gezinnen om samen een woonproject te realiseren. Na een intensieve zoektocht kochten ze enkele oude hangars binnen een gesloten bouwblok. Ze stelden stekke fraas aan als architect, en realiseerden het project Brutopia zonder tussenkomst van een ontwikkelaar.

Brutopia bestaat uit twee appartementsgebouwen aan weerszijden van het bouwblok. De gemeenschappelijke tuin (met boomhut, speelheuvel en glijbaan) in het binnengebied vormt een eerste belangrijke troef voor het project. Alle appartementen kijken uit op de tuin, of hebben hier een privaat terras. Dwars door de tuin kunnen de bewoners van het ene gebouw naar het andere lopen, van de parking naar hun appartement, of omgekeerd naar de gedeelde wasserette of leefruimte. Het is de plek waar bewoners elkaar vaak ontmoeten, of waar ze op een zomerse avond samenkomen voor aperitief en barbecue.

Alle woonunits zijn ontworpen op maat van hun bewoners en variëren tussen 71 m2 en 165 m2 netto oppervlakte. De casco oplevering en de zelfbouw maakten het project betaalbaar. Elk gezin kon zijn woonoppervlakte inrichten volgens eigen smaak en budget, wat uitzonderlijk is voor een appartement in Brussel. Zelfs de grootte van hun ramen, en de omvang en ligging van hun privé-terras hebben de bewoners zelf gekozen. Via een buitentrap aan hun terras hebben de onderste appartementen rechtstreeks toegang tot de tuin, wat ideaal is voor gezinnen met kinderen. De gevelafwerking met aluminiumbeplating en betonsokkel is gekozen vanuit duurzaamheidsoverwegingen, maar zorgt er tegelijk voor dat de gebouwen hun eenheid behouden (ondanks de diversiteit aan ramen en terrassen).

Om de circulatie binnen de gebouwen zo efficiënt mogelijk in te richten, hebben de architecten gekozen voor een indeling met duplex-appartementen. Zo is er enkel op de eerste en vierde verdieping een lange gang nodig om alle appartementen te ontsluiten. De gang is opgevat als een buitengalerij van 2 meter breed, gelegen aan de straatzijde, wat zorgt voor een extra buitenruimte. Door de huiselijke inrichting met stoelen, tafeltjes, planten, … vormen deze galerijen een waardevolle toevoeging aan de gebouwen. Andere ‘simplex’ appartementen worden direct ontsloten via de verticale hal aan trap en liftkoker. Ook qua bouwkosten was dit zeer efficiënt, want zo was er slechts één lift per gebouw nodig.

Naast de tuin is er een gedeelde wasruimte (met professionele machines), leefruimte van 80 m2 met keuken, en ondergrondse garage voor fietsen en auto’s. Een gemeenschappelijk dakterras is nog in aanbouw. De gedeelde leefruimte, de Sardien genaamd, is te klein om alle bewoners te ontvangen. Deze ruimte is erg sober ingericht, en wordt eerder voor diverse kleinschalige activiteiten benut, zoals gitaarlessen, vergaderingen, etentjes voor kleinere groepen van bewoners, en soms zelfs als slaapzaal voor transmigranten. In functie van het onderhoud van het gebouw, organiseren de bewoners een aantal klusdagen.

Voor het gelijkvloers zijn de bewoners op zoek gegaan naar aanvullende functies. Dit zijn immers geen ideale plekken om te wonen. Zo zijn er drie architectenbureaus die op hun beurt samen een werkruimte delen. Een tweede, kleinere ruimte is verhuurd aan de bemiddelingsdienst van het OCMW. Aan de andere straatzijde is het gelijkvloers – een multifunctionele ruimte annex keuken – eigendom van het dienstencentrum van de vzw LDR- MIRO, die zich sterk op de buurt richt. Tijdens de werkuren mag de vzw ook gebruik maken van de tuin, en omgekeerd kunnen de bewoners op andere momenten gebruik maken van de zaal. De keuze om het gelijkvloers zo in te richten is een meerwaarde voor de straat. Dit zorgt voor een open straatgevel met grote ramen en meerdere voordeuren waar je makkelijk kan naar binnen kijken. Ook de gedeelde leefruimte heeft hier rechtstreeks toegang tot de straat.

In Brussel was Brutopia niet het eerste cohousingproject, maar het is zeker wel een pioniersproject op vlak van duurzaamheid. Ondanks het beperkte budget hebben de bewoners hier gekozen voor een volledige passiefbouw, en worden er ook auto’s gedeeld. Vanuit Brussels Gewest kreeg het project daarom de titel ‘Voorbeeldgebouw’, en tevens 700.000 euro aan subsidies.

Architect stekke + fraas
Official project name Brutopia
Location Forest
Execution architect AAAArchitectes, Pierre Jongen
Completion February 2014
Total floor area 5,900 m2
Budget € 5,420,000 (excl. VAT and fees) carcass work

Programme
29 housing units, offices and retail on ground floor (service centre for elderly people and a Public Welfare Centre, common room, common laundry room and underground parking (27 cars, 90 bicycles)
Procedure
Private commission

Client Brutopia
Lead contractor Louis De Waele
Landscape architect Landinzicht
Structural engineering Setesco
Services engineering FTI
Building physics Daidalos Peutz
Sustainability Daidalos Peutz
Acoustics Daidalos Peutz