Een forensisch onderzoek naar een omstreden paviljoen

Nadat Napoleon Bonaparte Venetië ontfutseld had aan de Oostenrijkers, en toevoegde aan zijn eigen ‘Koninkrijk Italië’ ondernam hij onmiddellijk enkele grote werken. Hij sloopte onder meer oude kloosters in Castello om een park, de ‘Giardini Publicci’ aan te leggen. In 1895 werd een deel van dat park geprivatiseerd voor de eerste biënnale van Venetië, die was opgezet als een etalage voor de kunst uit de verschillende landen. Die bouwden elk een eigen paviljoen. Die paviljoenen, 28 in totaal, ondergingen later vele wijzigingen of werden vervangen door nieuwe. Dat kan ondertussen niet meer: de hele site is tot erfgoed verklaard.

Die paviljoenen en de Giardini kennen dus een lange en complexe geschiedenis. Die vormde het aanknopingspunt voor de installatie van de Duitse kunstenares Maria Eichhorn voor het Duitse paviljoen. Eichhorn is niet om een straffe conceptuele geste verlegen. In 2016 sloot ze the Chisendale Gallery, een ‘non-profit space’ in London voor de hele duur van haar tentoonstelling, en gaf het hele team betaald verlof. In Venetië wou ze nog verder gaan. Ze wou het Duitse Paviljoen gewoon afbreken, om het park terug te geven aan de Venetianen, en meteen het uitzicht op de lagune te herstellen. Toen dat verboden bleek brak ze vloeren en muren open om het publiek te tonen hoe de nazi’s in 1938 het Beierse Paviljoen ombouwden tot het autoritaire bouwsel dat er nu staat. Het werd bijna een forensisch onderzoek.

Eichhorn staat daarmee in een lange traditie van kritiek op het Paviljoen. Haar actie was daarom ook de aanleiding voor een prachtige catalogus, die op zich het lezen waard is. Die blikt terug op de tentoonstellingen in het Paviljoen vanaf 2009, maar waaiert dan uit in boeiende beschouwingen over de stad zelf en zijn relatie met deze Biënnale. Een hebbeding voor liefhebbers van de Dogenstad!

‘Auf Wasser gebaut / Der Deutsche Pavillon auf der Biennale Venedig’, tweetalig DE/EN, uitgegeven door IFA / Schirmer-Mosel Verlag, München. ISBN 978-38-2960-953-1. Richtprijs: 38 €