Hoe houd je de rivier te vriend?
Zelden kwam een boek zo juist op tijd als ‘La part de l’eau / Vivre avec les crues en temps de changement climatique’ (‘Omgaan met water / Leven met vloedgolven in tijden van klimaatverandering’) van Frédéric L.M. Rossano. Na de rampzalige overstromingen in Duitsland, Nederland en België beseffen we immers terug de verwoestende kracht van water.
De titel is ontleend aan een toespraak van Napoléon II. Na verwoestende overstromingen in 1853 deelde hij het Parlement mee dat men zou ‘faire la part de l’ eau comme on fait la part du feu’ (‘Omgaan met het water zoals we omgaan met het vuur’).
Het mooie van het boek is dat het een heel lange aanloop neemt. Het laat zien dat mensen altijd al beducht waren voor het water, waar ze goddelijke krachten aan toeschreven, maar tegelijk voortdurend in de weer waren om de kracht ervan te temmen.
In West-Europa legden monniken vanaf de middeleeuwen steeds meer land droog, maar pas vanaf de Verlichting wint de overtuiging veld dat het mogelijk moet zijn om rivieren te ‘rationaliseren’ en te kanaliseren. Wat de ingenieurs, die stilaan de plaats van God innamen, daar niet bij vertelden, was dat die rationalisatie van het natuurlijk landschap een Sisyfus arbeid was: elke verbetering veroorzaakte weer zoveel nieuwe problemen dat er andere verbeteringen nodig leken. Die strijd tegen het water liep door tot in de 20e eeuw.
Rossano schetst een breed beeld van die geschiedenis, met talrijke voorbeelden uit landen als Nederland, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland. In een tweede deel behandelt de auteur diverse recente projecten die een keerpunt markeren in de omgang met rivieren. Een mooi voorbeeld is de heraanleg van de oevers van de Isar in München. Nieuwe overstromingsgebieden werden hier zo ingericht dat ze in ‘gewone’ tijden een recreatieve groene long voor de stad vormen.
Het boek besluit met adviezen over hoe waterbeheer en natuurbeheer in een tijd van toenemend overstromingsgevaar smeken om dergelijke nieuwe visies op aanleg en esthetiek van rivieroevers. De historische omkadering maakt duidelijk dat het hier om een belangrijke omslag in de geesten gaat, en niet zomaar om een andere methodiek. Dat maakt het boek een echte eye-opener.
‘La part de l’eau / Vivre avec les crues en temps de changement climatique’, Frédéric L.M. Rossano, Editions de la Villette, Paris, 2021. Genaaid, 270 blz. ISBN 978-2-37556-030-3. Richtprijs 39 €.
