A+287  Practices of Change

Dear David,

You ask me what we architects should do about the unmistakably impending environmental catastrophe. About social inequality. About poverty. About the degradation of this planet’s resources. About the pandemic, which has placed us in an almost surreal mode that begs description.

Dear David, the answer is: nothing.*

Met dit provocatief statement begint Jacques Herzog een open brief aan David Chipperfield die onlangs gepubliceerd werd in Domus. Hij verdedigt hierin de eerder cynische aanname dat architecten geen enkele bijdrage moeten of kunnen leveren aan maatschappelijke verandering. Als speelbal van hun klanten, kunnen architecten enkel hun praktijk aanpassen aan de ‘sign of the times’. Herzog lijkt zich, als protagonist van de ‘age of the starchitect’, te verkneukelen in deze uitdagende bijdrage aan het debat. De werkelijke impact van zijn succesvolle architectuurpraktijk op de samenleving baart hem allicht niet al te veel kopzorgen.

Architectuur met de grote “A” domineerde de vorige decennia inderdaad de esthetiek van de gebouwde omgeving en dit vaak ten dienste van een winstgedreven economisch systeem, los van maatschappelijke bekommernis. Ondertussen is een mentaliteitsverandering merkbaar op internationale schaal. Daarvan getuigden afgelopen jaar de Triënnale van Oslo die in het teken stond van “Degrowth” en de Triënnale van Lissabon met curator Sébastien Marot. De Biënnale van Venetië zette in 2016 al de socio-politieke dimensie van architectuur in de kijker met ‘Reporting from the front’. Telkens ging het niet per definitie over hoe die architectuur eruitziet, maar wat haar impact is en hoe dit werd bewerkstelligd.

Ook in België zien we dat architecten zich niet langer beperken tot het formuleren van een zo creatief en effectief mogelijk antwoord op de gestelde ontwerpopgave. Steeds meer ontwerpers zijn betrokken in het ontwerpen van processen die de vraag in vraag stellen of die de eindgebruikers actief betrekken bij het aanscherpen van de ontwerpvraag. Ontwerpend onderzoek en co-creatief ontwerp laten de betrokken actoren zien wat mogelijk is: omgevingen waar wonen en productie meer met elkaar verweven zijn, zorginstellingen waar de patiënt centraal staat, leegstaande panden die via tijdelijk gebruik een wijk nieuwe kansen inblazen, straten die onthard worden ten gunste van meer water en groen, of stadslandschappen waar windmolens en waterbuffers een plaats krijgen.